WONG KAR-WAI SİNEMASINI RENKLER BAĞLAMINDA OKUMAK

Dünyanın her yerinde olduğu gibi, Çin’in de oldukça eskiye dayanan dinamik kültüründe renkler derin duygusal ve sembolik anlamlara sahiptir. Renklerin oluşum teorisi ise Çin kültürünün ayrılmaz bir parçası olan mitolojik unsurlara dayandırılarak bu günlere kadar aktarılmıştır. 

Okuyacağınız bu yazıda renklerin Çin’deki tarihsel gelişimini, sürekli değişip gelişen sözlü–yazılı kültürdeki yerini ve Şangay doğumlu dünyaca ünlü yönetmen Wong Kar-Wai’nin sinemasındaki renk mitlerinin postmodernizmle harmanlanarak nasıl tekrar canlandırıldığını ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğim. 

Detaylandırmalara girmeden evvel, yán sè (颜色) kelimesinin modern Çincede ne demek olduğunu ve kelimeyi oluşturan karakterlerin tek başına anlamlarını açıklamam gerektiğini düşünüyorum. Bu kelimede iki tane karakter bulunuyor: yán (颜) karakteri tek başına “yüz”, “surat” anlamlarında iki kelimeye karşılık gelmekte; sè (色) karakterinin kelime anlamı ise “renk” olarak kabul edilmekle beraber arzuyu tanımlamada da kullanılmaktadır.

Kırmızı renginin modern hayatta arzuyu çağrıştırması ve sè (色) karakterinin de tek başına bu anlama gelmesi üzerinden yola çıkarak, renklerin ifade gücünün dönemsel gelişimi hakkında birçok ipucu elde edebiliriz.

Postmodernizm ve Shénhuà (神话)

Renkleri postmodernist bir bağlamda incelemek onları dünyanın karmaşası içerisinde hissetmek, anlamak ve anlamlandırmak demektir. Evreni incelerken sahip olduğunuz perspektifin tamamen altüst olduğunu düşünün. İşte bu, algılanamayan her şeyin iç içe geçmesini anımsatır insana. 

Renk dediğimiz kavramlar modern dünyada bilimle oldukça rahat açıklanabilmekle beraber, antik dünyada gizemini her zaman koruyan ve algılanmakta güçlük çekilen somut ögelerdi. Bu yüzden oldukça eskiye dayanan kültürlerde insanlar renkleri açıklamak için mitleri ve metafiziği kullandı. Bahsedilen kültüre verilebilecek en iyi örneklerden biri ise eski Çin kültürü. Bu kültürde renkleri açıklayan mitlerden biri olarak Tanrıça Nǚwā’nın (女娲) yer aldığı oluşum miti kabul edilirken, metafizikle incelenen kısımda ise Wǔxíng (五行) yer alır.

Şimdi gelelim ünlü yönetmen Wong Kar-Wai’nin sinemada bu rengi nasıl kullandığına. Yönetmenin filmlerinde yer alan renk paletinde kırmızı oldukça sık vurgulanıyor. Eğer filmlerine göz atacak olursanız, kırmızı neon ışıkların pek çok kez kullanıldığını göreceksiniz.

Hóng (红): Kırmızı Çin kültüründeki en önemli ve en dikkat çeken renklerden biridir. İlk insanlar güneşi hayatın kaynağı olarak gördükleri için tarih boyunca güneşe saygı duyulmuş, bundan dolayı kırmızıya bir hayranlık beslenmiştir. Kısacası kırmızı rengi Çin kültüründe mutluluğu ve iyi olan şeyleri temsil eder ve cenazelerde kullanılmasının yasak oluşu dikkat çeker. 

Bu renk çok dinamik bir anlama sahip ve dolayısıyla çoğu insanda hareketli hisler uyandırıyor. Yazının ilk kısımlarında bahsettiğim sè (色) kelimesinin “arzu” anlamına gelmesi de renkteki bu dinamizmi destekliyor bana kalırsa. 

Chungking Express filminin bar sahnesinde iki karakterle karşılaşıyoruz: Hé Zhìwǔ (何志武) adındaki polis memuru ve ismini bilmediğimiz gizemli kadın. Kadının polis memurunun omzuna kafasını yasladığı sahne sinema tarihine geçmiş ve herkesin aşina olduğu görsellerden biri haline gelmiştir. Bu sahnede kırmızı rengi neon ışıklarla birlikte kullanılarak birçok şey ifade ediyor. 

Çin kültüründe mutluluğu temsil ettiği söylenen bu renk, bahsedilen sahnede oldukça melankolik bir bağlamda kullanılmış. Burada mutluluğun aksine aşk arayışı, bazı kayıplar için tutulan yas gibi durumlar ve belki çoğu şeyden kaçmanın arzusu ağır basıyor. Bu yüzden kırmızı renginin Wong Kar-Wai filmlerinde, Çin kültüründe ifade edilenin aksine, daha melankolik bir anlam taşıdığı söylenebilir. Kültür ve sinemanın kesişme noktası ise bu rengin “arzu” bağlamında kullanılması olabilir.

Yazının devamı için dergi PDF’ine bakınız.