Türk ve Çin Kültüründeki Su Simgesi’nin Dile Yansıması

Doğa kültü Türk ve Çin kültürünün oldukça önemli bir kısmını kapsamaktadır. Her iki kültürde doğa ile yakın bağlar kurmuş, geçmişten günümüze birçok ritüel ve alışkanlıkta bu şekilde oluşmuştur.  Dil, kültürle büyüyen esnek bir yapı olduğu için, kültürümüzde olan bazı geleneklerin dilimize yansıması da kaçınılmaz bir durumdur. Bu sebeple içinde doğa kelimeleri geçen pek çok deyim, atasözü ve birleşik kelimeler türemiştir. Doğa kültleri arasında en yaygın bilinen ve günümüzde bazı ritüellerde de güncelliğini koruyan, sıkça deyim, atasözü ve birleşik kelime türettiğimiz kült ise “Su Kültü”dür. Dolayısıyla, Türk ve Çin kültüründeki su kültünü karşılaştırmak ve her iki ülkenin dilindeki su kelimesi içeren deyimleri, atasözlerini incelemek, hem iki ülkenin kültürünü ve dilini anlamaya yardımcı olacağı gibi, hem de kültürün dil üstündeki hakimiyetini kavramamıza da yardımcı olacaktır. 

Türkçe ve Çincede “Su” Kelimesinin Kökeni

1. Çincede “Su” Kelimesinin Kökeni 

Antik Çincede su “水” (shuǐ) kelimesi ilk olarak“Kehanet Kemiği Yazısı”nde《甲骨文》 (jiǎ gǔ wén) geçmiştir. Akan nehirden esinlerek kelime ilk olarak şu şekilde yazılmıştır: 

Resim 1: Su İmi

Daha sonra zaman içinde “水” (shuǐ) kelimesi günümüzde kullanılan halini almıştır. Kelimenin anlamı ise ilk olarak Çince’nin gelişmesinde büyük rol oynamış  Shuō wén jiě zì (说文解字) ve Shì míng (释名) de şu şekilde geçmektedir: “Su, standart, ölçü, denge.” 

Çin Kültüründeki su kültünü göz önüne aldığımızda, su kelimesini tanımlarken standart ve denge kelimelerinin kullanımı oldukça önemlidir. Örneğin bir diğer eserde Huái nán zǐ, Tiān wén xùn (淮南子 · 天文训) su kelimesi şu şekilde geçmektedir: “积阴之寒气为水，水气之精者为月。” Türkçeye şu şekilde çevrilebilir: Yoğunlaşmış yin enerjisinin soğuk hava ile suya dönüşmesi, su enerjisinin özünün aya dönüştürür. Burada “su” hem “yin” enerjisi (阴) ile bağdaştırılmış, hem de “ay” simgesiyle  (月) beraber kullanılmıştır. Su kültünün kelime tanımlaması yapılırken de oldukça etkili olduğunu görüyoruz. 

Yazının devamı için dergi PDF’ine bakınız.